4 tom paruzyjny – wykład VIII – str. 388
Wołania Żeńców
i bogactwa, ogromnie wzrosło niezadowolenie – poczucie, że skoro innym powodzi się lepiej, to należy poszukiwać dogodniejszych okoliczności w celu poprawy własnej sytuacji. Innym skutkiem ubocznym było rozluźnienie moralności.
Tymczasem powoli opadały okowy ciemnoty i przesądów religijnych, chociaż papiestwo oraz kościół grecki nadal cieszy się wielkimi wpływami. Ludzie co prawda nie bardzo już wierzą w to, że kapłan, biskup czy papież mają moc skazać człowieka na czyściec, męki piekielne albo przydzielić mu miejsce w niebie, mimo to czują respekt i szacunek wobec ich władzy. W sumie jednak dokonały się wielkie przemiany w religijności tych klas ludzi. Przekonania protestantów na zasadzie wahadła przechyliły się w przeciwległy kraniec, tak że pomimo pewnej dozy pobożności i bogobojności ludność protestancka pozbyła się znacznej części prawdziwej czci. Tak zwany „wyższy krytycyzm” oraz teorie ewolucyjne zburzyły praktycznie poszanowanie dla Słowa Bożego. Teorie te pomieszane obecnie z orientalną teozofiąs zrujnowały prawdziwą wiarę setek tysięcy chrześcijan w Europie i Ameryce.
Należy zauważyć, że wszystkie te tendencje od kilku już lat wywierają wpływ na zmianę postawy klasy, o której dotychczas mówiło się, że jest „konserwatywną chłopską klasą chrześcijaństwa”. Obecnie zaś znajdujemy się w punkcie krytycznym i obserwujemy pewne potężne tendencje, które stopniowo, acz wytrwale, działały i nadal działają, podkopując podstawy pomyślności owej konserwatywnej klasy. W ciągu minionych dwudziestu lat rolnicy cywilizowanych krajów napotykali na coraz to większe trudności w uzyskiwaniu środków do życia oraz w zabieganiu o wygodę i komfort. To prawda, że ostatnio wzrosły nieco ceny produkowanych przez nich towarów. Choć nie odpowiada to wzrostowi kosztów ich produkcji spowodowanemu zakupem ulepszonych maszyn, to jednak mają oni nadzieję, że wzrost produkcji zrekompensuje im straty. Mają też nadzieję, że w ten czy inny sposób ceny nadal utrzymają się na poziomie zapewniającym równowagę i nie będą ciągle się zmieniać na ich niekorzyść.
____________________
s – objaśnienia