4 tom paruzyjny – wykład VII – str. 333
Zgromadzenie narodów i przygotowanie żywiołów
W tej samej sprawie naszą uwagę przyciągnęło opublikowanie w Waszyngtonie raportu, przesłanego do rządu jeszcze w roku 1896 przez amerykańskiego konsula generalnego Jernigana, stacjonującego w Szanghaju w Chinach. W raporcie tym stwierdza się, że: tamtejszy przemysł bawełniany jest godny wielkiej uwagi; powstają i dobrze prosperują zakłady bawełniane; rozpoczęto już uprawę bawełny; Chiny posiadają niemal nieograniczone areały ziemi nadającej się pod uprawę bawełny, jak i zasoby bardzo taniej siły roboczej; oraz że wobec tych faktów „nie ma żadnych wątpliwości, iż Chiny staną się niebawem jednym z największych producentów bawełny w świecie”.
Omawiając zagadnienie wojny chińsko-japońskiej z 1894 roku pan Whitehead oświadcza, że głównie z nią związane są nadzieje na ożywienie gospodarcze w Chinach. Dalej pisze on:
„Obecna wojna może przyczynić się do uwolnienia chińskiego ludu spod więzów mandarynów. Wiadomo, że chińskie zasoby surowcowe są ogromne, a kraj ten ma do dyspozycji miliony hektarów ziemi wspaniale nadającej się pod uprawę bawełny, którą pomimo krótkich włókien można w powodzeniem mieszać z innymi gatunkami. W grudniu 1893 roku na rzece szanghajskiej stało jednocześnie pięć parowców oceanicznych, transportujących do Japonii uprawianą w Chinach bawełnę, która w japońskich zakładach rękami japońskich robotników zostanie zamieniona na przędzę i ubrania. Obecnie Japończycy importują bawełnę dla swoich zakładów bezpośrednio z Ameryki i innych krajów. Gdyby po owym straszliwym przebudzeniu Chiny, ze swymi trzystoma milionami niezwykle przedsiębiorczych ludzi, otworzyły swe obszerne terytoria w głębi kraju, budując linie kolejowe, otwierając wody śródlądowe dla parowego ruchu rzecznego i uruchamiając dla rozwoju swe nieograniczone zasoby, to nie sposób wprost byłoby przewidzieć rozmiary i skutki takiego rozwoju sytuacji. Równałoby się to praktycznie odkryciu nowej półkuli ziemskiej, gęsto zaludnionej przez przedsiębiorczych ludzi oraz obfitującej w zasoby rolnicze, mineralne i inne. Jak dotychczas jednak otwarcie Chin, które jak sądzimy będzie jednym ze skutków obecnej wojny,