4 tom paruzyjny – wykład VII – str. 336
Zgromadzenie narodów i przygotowanie żywiołów
przeliczenia finansowego, które wynika z różnic między systemami monetarnymi opierającymi się na złocie i na srebrze.
Komentując wykład pana Whiteheada, londyński Daily Chronicle zwraca uwagę na fakt, że Indie już przejęły znaczną część produkcji angielskiego przemysłu bawełnianego. Gazeta pisze:
„Wykład szanownego T. H. Whiteheada, wygłoszony wczoraj wieczorem w Instytucie Kolonialnym, zwrócił uwagę na niektóre zadziwiające zestawienia liczbowe w odniesieniu do naszego handlu wschodniego. Fakt, że w ciągu ostatnich czterech lat wartość naszego eksportu spadła o 54 miliony funtów szterlingów, niestety nie podlega dyskusji. Bilans działalności 67 spółek przędzalniczych z Lancashire za rok 1894 wykazał łączny deficyt w wysokości 411 tysięcy funtów szterlingów. W przeciwieństwie do tego wzrost eksportu indyjskiej przędzy i gotowych wyrobów do Japonii był wprost gigantyczny, zaś zakłady bawełniane w Hiogo w Japonii miały w 1891 roku średnią rentowność 17 procent. Lord Thomas Sutherland stwierdził, że niedługo Peninsular and Oriental Company będzie prawdopodobnie budowała swe statki na rzece Jangcy, zaś pan Whitehead jest przekonany, że kraje Wschodu będą już wkrótce konkurowały na rynkach europejskich. Niezależnie od występujących między nami różnic w zakresie proponowanych rozwiązań, tego rodzaju stwierdzenia w ustach eksperta dostarczają podstaw do poważnej refleksji.”
Niemiecka gazeta Berliner Tageblatt uważnie przygląda się zagadnieniu przesądzonego zwycięstwa Japonii nad Chinami, wyrażając zaskoczenie inteligencją tamtego kraju. Określa ona hrabiego Ito, premiera Japonii, mianem drugiego Bismarcka, a ogólnie o Japończykach wyraża się, że są całkiem cywilizowani. Artykuł kończy się bardzo znamienną uwagą odnoszącą się do wojny przemysłowej, o której mówimy:
„Hrabia Ito okazuje znaczne zainteresowanie przemysłowym rozwojem swego kraju. Jest przekonany, że większość obcokrajowców nie docenia szans Japonii w walce o międzynarodową supremację w dziedzinie przemysłu. Japońskie kobiety, uważa on, dorównują mężczyznom na każdym stanowisku, podwajając w ten sposób zasoby siły roboczej tego narodu.”