5 tom paruzyjny – wykład XII – str. 327
Przedmiot pojednania – człowiek
czyli istot zwierzęcych niższego rzędu posiada zdolność rozumowania, czego dowodem są tysiące przykładów, ale każde z tych stworzeń znajduje się na poziomie, na którym nie ma możliwości postępu; zdolność rozumowania, jaką posiada człowiek, jest niemalże nieograniczona, ponieważ został on stworzony „na obraz Boży”, „na podobieństwo tego, który go stworzył”. Mimo że człowiek popadł w grzech, mimo tysięcy lat ciemności i degradacji, nadal możemy dostrzec podobieństwo Boga – szczególnie w tych, którzy przyjęli Chrystusowe poselstwo pojednania z Bogiem i na nowo stali się „synami Bożymi”, którzy starają się upodobnić do obrazu drogiego Syna Bożego.
Na przykład konie, psy i ptaki można nauczyć znaczenia wielu słów, tak że będą rozumiały wiele spraw związanych z życiem wokół nich. Często dają one dowody swoich zdolności umysłowych, niektóre umieją liczyć aż do dwudziestu; któż jednak próbowałby nauczyć konia, psa albo ptaka algebry, geometrii czy też astronomii? Najwyżej stojące spośród tych niższych zwierząt można w pewnym stopniu nauczyć moralnej uczciwości i posłuszeństwa wobec ich pana – aby nie zabijały owiec, nie gryzły, nie kopały itp.; ale kto próbowałby wpoić tym prymitywnym zwierzętom zasady dekalogu? Można je nauczyć swego rodzaju miłości do ich pana i przyjaciół, ale nikt nie zamierza ich uczyć miłowania i czczenia Boga ani też czegoś więcej niż prostego znoszenia nieprzyjaciół, którzy traktują je w nieodpowiedni sposób.
Chcemy zwrócić uwagę na fakt, że wszystkie wymienione różnice nie wynikają z tego, że niższe zwierzęta posiadają jakiś inny rodzaj tchu, czyli ducha żywota, gdyż – jak już zauważyliśmy – „ducha jednakiego wszyscy mają” (Kazn. 3:19); podstawą tych różnic nie jest również to, że człowiek jest duszą, a wszystkie inne zwierzęta nie, ponieważ – jak się przekonaliśmy – wszystkie są duszami. Wykazaliśmy jednak to, czego każdy człowiek jest świadkiem: że każde z nich posiada inny organizm, z czego wynikają odmienne cechy charakterystyczne i tylko to sprawia, że na skali inteligencji jedne stworzenia stoją wyżej, a inne niżej. Zauważmy również, że ani wielkość, ani waga nie są podstawą wspaniałości i przewagi,