2 tom paruzyjny – wykład IX – str. 283
Człowiek grzechu – Antychryst
poprzedzającym powstanie papiestwa, Człowieka Grzechu, tj., przed uznaniem papieża za głowę kościoła?
Odpowiedź brzmi: zdecydowanie tak. Hierarchia papieska powstała dopiero kilka wieków po Chrystusie i po założenia Kościoła apostolskiego, zaś o okresie rozdzielającym te wydarzenia czytamy:*
„W miarę wzrostu kościoła w liczbę i bogactwo, wznoszono kosztowne budowle przeznaczone na miejsca kultu. Liturgia stawała się coraz bardziej wyszukana, a do wspomagania religijności wykorzystywano rzeźby i malowidła. Relikwie świętych i męczenników były w wielkim poszanowaniu jako uświęcone dziedzictwo. Zwiększano liczbę nabożeństw, a kościół pod przywództwem chrześcijańskich cesarzy [w czwartym wieku] z zastępami kleru i imponującymi ceremoniami, przejął wiele z okazałości i zewnętrznego splendoru pogańskiego systemu, który został przez niego wyrugowany”.
Inni zaś podają:† „Równolegle ze stabilizacją [chrześcijaństwa jako oficjalnej religii cesarstwa w czwartym wieku] postępował proces wielkiej i powszechnej korupcji, która rozpoczęła się już dwa wieki wcześniej. Z ciemnoty i zabobonu kościelnictwo czerpało moc do poprawiania swej pozycji”.
Rapin zaś zauważa: „W piątym wieku chrześcijaństwo zostało zdeprecjonowane przez wielki napływ ludzkich pomysłów. Prostota zarządu i dyscyplina zostały zredukowane do systemu władzy klerykalnej, zaś sposób uwielbiania Boga skażono ceremoniami zapożyczonymi z kultów pogańskich”.
Mosheim w swej „Historii chrześcijaństwa” opisuje stopniowe odstępstwo kościoła od jego pierwotnej prostoty i czystości oraz proces jego degradacji aż do przekształcenia się w „Człowieka Grzechu”. Z jego pism nie wynika, czy rozpoznał Antychrysta,
* Historia Powszechna Fishera, str. 193
† Historia Powszechna White’a, str. 156