4 tom paruzyjny – wykład X – str. 485
Proponowane środki zaradcze – społeczne i finansowe
i tramwajowych dowodzą przykłady Birmingham, Glasgow i innych miast Wielkiej Brytanii.”
Jak na razie bardzo pięknie, odpowiadamy. Jednak żaden rozsądny człowiek nie będzie twierdził, że biedni ludzie w Europie cieszą się już błogosławieństwami Tysiąclecia, nawet jeśli obecnie działają wśród nich wszystkie te socjalistyczne teorie. Żaden dobrze poinformowany człowiek nie odważy się powiedzieć, że europejskie klasy pracujące osiągnęły choćby mniej więcej ten poziom, którym powszechnie cieszą się robotnicy w Stanach Zjednoczonych. Nasz kraj jest dla nich ciągle rajem i trzeba nawet uchwalać prawa ograniczające liczbę tych, którzy ciągle chcieliby w tym raju zamieszkać.
Ciesząc się z każdej poprawy sytuacji biednych ludzi w Europie, nie zapominajmy jednak, że ruch nacjonalizacyjny, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii, nie wynika z większej roztropności ludzi albo z życzliwości czy też nieudolności kapitału. U jego podłoża leży zjawisko dotyczące samych rządów, które nie występuje w Stanach Zjednoczonych. Rządy europejskie zmuszone były przejąć na własność wymienione instytucje, by uniknąć bankructwa. Wynika to z ogromnego obciążenia kosztami utrzymania armii, floty, fortyfikacji itp., co zmusza je do poszukiwania źródeł dochodów. Tanie opłaty kolejowe mają na celu pozyskanie ludzi, a także przyciągnięcie kapitału, ponieważ gdyby opłaty nie były niskie, to ludzie przy tak niskich zarobkach nie byliby w stanie podróżować. Jak wiadomo, wagony czwartej klasy w Niemczech to wagony wyłącznie towarowe, które nie mają żadnych siedzeń.
W obliczu tych faktów nie dajmy się zwieść przypuszczeniom, jakoby środki tego typu miały rozwiązać kwestię robotniczą, czy choćby zapewnić ulgę w tym zakresie przez okres dłuższy niż sześć lat, a jeśli nawet, to i tak w nieznacznym stopniu.
Mamy powody, by wierzyć, że socjalizm uczyni w najbliższych latach znaczne postępy. Jednak na ogół nie będzie on rozwijał się w sposób mądry i umiarkowany, gdyż jego obrońcy zostaną upojeni sukcesami, podczas gdy inni wpadną w rozpacz z powodu jego niepowodzeń, a w tej sytuacji niecierpliwość doprowadzi do klęski. Kapitaliści i monarchiści