4 tom paruzyjny – wykład VIII – str. 386
Wołania Żeńców
i luksusu nie jest jeszcze wśród nich tak mocno rozbudzone. (3) Chłop jest w mniejszym lub większym stopniu związany z ziemią i nauczony, by tylko w niej pokładać swe nadzieje, wierząc, że natura wynagrodzi mu jego trud. (4) Rolnicy mieli jak dotąd zawsze ograniczony dostęp do wykształcenia, dlatego świadomość i aktywność intelektualna wśród nich była proporcjonalnie mniejsza. W rezultacie w cywilizowanym świecie klasa rolników zawsze była przykładem zadowolenia i sukcesu wynikającego z oszczędności.
W ciągu ostatnich trzydziestu lat w położeniu rolników zaszła niezwykła zmiana. Była ona pod wieloma względami korzystna. Rolnicy ze Stanów Zjednoczonych, Kanady, Wielkiej Brytanii oraz Irlandii mieli zawsze inną pozycję niż rolnicy w pozostałych częściach świata. Nie są oni chłopami pańszczyźnianymi, wieśniakami, nieukami czy analfabetami, lecz inteligentnymi albo i wykształconymi ludźmi. Wojna domowa w Stanach Zjednoczonych wywarła jednoczący wpływ na ludzi wywodzących się z różnych części kraju oraz imigrantów z wielu zakątków świata, zapewniając im w ten sposób swego rodzaju wykształcenie – możliwość zrozumienia różnych zjawisk i spraw. Dzięki temu drogi rozumowania rolników wzniosły się ponad wiekowe nawyki, przyczyniając się do nawiązania przez nich bliższego kontaktu z ludźmi mieszkającymi w miastach oraz do lepszego wczucia się w ich nastroje i aspiracje. W rezultacie stare, zacofane szkoły nie mogły już zaspokoić ambicji chłopców i dziewcząt mieszkających na wsi, zaś rozwój szkół wyższych, uczelni i seminariów zaowocował wzrostem zainteresowania literaturą (a zwłaszcza prasą), co w znamienny sposób uwarunkowało postęp, jaki dokonał się wśród mieszkańców Stanów Zjednoczonych – zarówno tych obywateli, którzy się tam urodzili, jak i przybyszy. Skutek był taki, że również w rolnictwie zastosowano metody i sposoby wywodzące się z miejskiego życia gospodarczego, a liczne wynalazki przyczyniły się do zmniejszenia mozołu pracy rolnika i do zwiększenia wydajności jego ziemi.