4 tom paruzyjny – wykład VIII – str. 397
Wołania Żeńców
Wiedząc, że od zarania dziejów srebro spełniało funkcję międzynarodowego pieniądza, pomyśleli, że jeśliby im się udało zmienić podstawę własnego systemu monetarnego, tak by mogli prowadzić interesy na bazie złota przy jednoczesnym uznawaniu przez pozostałe kraje podstawy srebra, to mogliby osiągać korzyści poprzez kształtowanie relacji cenowej między tymi metalami. W rezultacie Wielka Brytania już w roku 1816 usunęła srebro z podstawy swojego systemu monetarnego. Gdyby Brytyjczykom udało się przeszkodzić w rozwoju produkcji w innych krajach, co zawsze było ich zamiarem, oraz gdyby dzięki temu byli w stanie (dysponując potężnymi zakładami, infrastrukturą oraz fachową siłą roboczą) produkować ubrania bawełniane i wełniane oraz urządzenia do ich produkcji taniej niż inne, słabiej wyposażone kraje, to udałoby im się skutecznie oddzielić swoje pieniądze od środków płatniczych używanych przez pozostałą część świata, co ostatecznie zapewniłoby Wielkiej Brytanii ogromne korzyści. Jednak żadnego z wymienionych zamiarów nie udało się w pełni zrealizować. Francja, a w szczególności Stany Zjednoczone oraz nieco później Niemcy ustanowiły protekcyjne cła, powodując w ten sposób rozwój mechanizacji przemysłu swoich krajów. Z czasem państwa te były w stanie nie tylko zaspokoić większość własnych potrzeb, ale jeszcze konkurować z Wielką Brytanią w walce o światowy handel. Indie, Chiny, Hiszpania, Portugalia, Południowa Afryka, Rosja – wszystkie te kraje, jak się przekonaliśmy, także usiłowały podążać w tym samym kierunku, rozwijając własny przemysł. Mimo to Wielka Brytania zachowała wiodącą pozycję w światowej produkcji i w handlu. Nie powiódł się także plan oddzielenia złota od srebra, które tak długo były powszechnie uznawane za jednolity pieniądz światowy. W rzeczywistości, przy relacji cenowej złota i srebra opierającej się przez lata na przeliczniku wagowym, według którego około szesnaście jednostek srebra odpowiadało wartością jednej jednostce złota, cena srebra wykazywała raczej tendencję wzrostową, a cena złota – spadkową we wzajemnych relacjach, jako że w obrotach międzynarodowych srebro było przeważnie stawiane wyżej od złota we wszystkich krajach z wyjątkiem Wielkiej Brytanii. Nie ma więc w tym nic dziwnego, że według statystyk w roku 1872