4 tom paruzyjny – wykład IX – str. 464
Nieuchronność konfliktu – świadectwo mądrych tego świata
(1) Korupcja władz miejskich, (2) chciwość korporacji oraz (3) surowość proletariatu. Między innymi powiedział on:
„Prawdopodobnie nie ma na świecie kraju, w którym wpływ bogactwa byłby większy i potężniejszy niż u nas, zaś w żadnym okresie historii naszego kraju zjawisko to nie było tak intensywne jak obecnie. Tłum nigdy nie bywa logiczny, a wywierając zemstę wobec całych klas społecznych wykazuje raczej skłonność do posługiwania się pretekstami, niż rozsądnymi argumentami. Trudno wyobrazić sobie słabszą wymówkę jak to, że wielkie rozruchy minionego lata [1895] były jedynie strajkiem solidarnościowym. U ich podłoża leżały bowiem zasadnicze krzywdy. Jeśli klasy bogatych przy korzystaniu ze swej władzy nie będą przestrzegać reguł powszechnej uczciwości, to nie będą też miały powodu oczekiwać umiarkowania i dyskrecji ze strony tych, którzy sprzeciwiają się ich nadużyciom.
Mówiłem o chciwości korporacji jako o kolejnym źródle zagrożenia dla państwa. Łatwość, z jaką wydawane są koncesje, prowadzi do wielkich nadużyć. Tworzy się korporacje według zasad prawnych jednego stanu, mając na uwadze wyłączny cel działania na terenie innego stanu i w ten sposób linie kolejowe w Kalifornii budowane są na podstawie koncesji wydanych w stanie Mississippi tylko po to, żeby ich rozprawy sądowe przenoszone były do sądów federalnych. Przy budowie takich szlaków dokonuje się największych oszustw, a czynią to sami członkowie rad nadzorczych pod pozorem działalności spółek budowlanych, czyli innej korporacji, która zarządza całym obrotem akcji, hipotek i pozostałych papierów wartościowych tego przedsięwzięcia, niezależnie od rzeczywistego kosztu budowy szlaku. Szlak kolejowy zaopatrywany jest w ten sam sposób przez inną spółkę, utworzoną przez członków rady nadzorczej, która kupuje tabor kolejowy i oddaje go w dzierżawę wspomnianej korporacji posiadającej daną linię kolejową, gdy zaś następuje nieuchronna upadłość, okazuje się, że udziałowcy zostali oszukani na korzyść hipotek, te zaś upadły na korzyść członków rady nadzorczej. Własność taka, uzyskana w sposób urągający uczciwości oraz moralności, nie może znaleźć się pod ochroną prawa.
Jeszcze gorszym zjawiskiem jest łączenie korporacji w tak zwanych trustach w celu ograniczenia produkcji, zduszenia konkurencji oraz zmonopolizowania obrotu podstawowymi artykułami. Zakres, jaki już osiągnęło to zjawisko, jest alarmujący, zaś zakres, który może ono jeszcze osiągnąć, będzie miał wymiar rewolucyjny.